Daarom is mindfulness niet genoeg voor innerlijke groei

Mindfulness heeft ongelooflijke voordelen. Voor onze innerlijke groei is mindfulness helaas niet voldoende.

Hoe zit dat?

Mindfulness is heel populair – en terecht. Gebaseerd op de basisprincipes van boeddhistische aandacht training is mindfulness in korte tijd onderdeel geworden van de geestelijke gezondheidszorg.

Vooral dankzij de inspanningen van Jon Kabat-Zinn, moleculair bioloog en voormalig hoogleraar aan de universiteit van Massachusetts. Hij leerde boeddhistische mediatie bij de boeddhistische leraren Thich Nhat Hanh en Seung Sahn. Eind jaren zeventig raakte Kabat-Zinn geïnspireerd om de basisprincipes van aandacht training, ofwel mindfulness, toe te passen in een medische setting.

Wetenschappelijke aandacht kwam er onder meer door wetenschappelijke artikelen en de klinische toepassingen, ook schreef hij ruim tien boeken.

Aandacht training, mindfulness, richt zich op onze ervaringen in het hier en nu.

Met nieuwsgierige aandacht en zonder automatisch te reageren leren we meer en meer gewaar te zijn wat er is op het gebied van onze fysieke ervaringen, stemmingen, gevoelens en gedachten.

Wat is, is. Geen oordelen, maar de ervaring zijn.

Onze relatie met onszelf wordt soepeler, meer onbevangen. Ons vermogen werkelijk aanwezig te zijn in onze ervaringen neemt toe. We kunnen ons beter ontplooien doordat we gewaar zijn wat is. Stressbestendiger, minder stress, minder piekeren, minder depressieve gevoelens, kalmer, meer weloverwogen, meer ontspanning – het zijn allemaal fantastische resultaten.

Mindfulness is een zegen doordat een duizenden jaren beproefde methode vanuit een religieuze setting zo makkelijk voor zoveel mensen bereikbaar werd. Niks niet aanvullende eisen, gewoon zonder enige kennis religieus of anderszins: mindful zijn kan iedereen. Fantastisch! Wat ’n weldaad!

Maar hoezo is dat niet genoeg dan? Voor onze innerlijke groei? Voor een beter verstaan van onszelf?

Dat heeft te maken met hoe gezond jouw zelfbeeld eigenlijk is waar je – mindful – zo oordeel loos mogelijk mee omgaat.

Ieders zelfbeeld ontwikkelde zich grotendeels door de interactie met onze ouders/ verzorgers en onze omgeving. Dat zelfbeeld is wie we denken te zijn, hoe we onszelf ervaren, de manier waarop we de wereld benaderen en de manier waarop we denken te weten hoe de wereld in elkaar steekt.

Was de zorg die we ontvingen gericht op onze behoeften als kind?

Was de zorg die we ontvingen gekleurd door onvermogen en kwetsbaarheden van onze ouders en verzorgers?

Op wat voor manier was er discipline?

Konden we de wereld vertrouwen? Leerden we onszelf vertrouwen?

Leerden we uitproberen en mochten we ‘fouten’ maken? Of kropen we eerder in onze schulp doordat de wereld ons niet welkom heette?

Was er zelfs sprake van geweld?

In onze ‘formative years’ die vooral een basis leggen in onze eerste levensjaren maar doorgaan totdat we als jongvolwassene de wereld intrekken, ontstaat ons zelfbeeld. Hoe flexibel is ons zelfbeeld? Hoe star is ons zelfbeeld? De mate van flexibiliteit is een aanduiding voor onze emotionele gezondheid.

Als we in onze kindertijd geen kind konden zijn of zelfs geweld het hoofd moesten zien te bieden dan is er een grote behoefte aan controle – en een minder flexibel zelfbeeld.

Ons zelfbeeld nemen we als waarheid aan. Dat is hoe we zijn. Ik ben dat nou eenmaal. Zo ben ik gewoon. Dit is wie ik ben. Mindful zonder oordelen gewaar zijn wie ik ben, hoe ik mezelf ervaar, is wat je dan doet met aandacht training.

Maar ben ik wel wie ik denk dat ik ben?

Sommige overtuigingen en blinde vlekken in ons zelfbeeld zijn overlevingsmechanismen. Ze zijn niet wie we werkelijk zijn.

Kosten energie om in stand te houden. Zorgen voor angst en boosheid als ze getriggerd worden.

Overlevingsmechanismen zijn noodverbandjes in onze psyche die ervoor gezorgd hebben dat we hebben overleefd. Prachtig! Dat hebben we in ieder geval wel bereikt.

Maar als we ontdekken hoeveel hinder we er eigenlijk van hebben doordat we niet werkelijk onbevangen en flexibel kunnen zijn omdat we onze noodverbandjes beschermen, dan is er meer nodig dan aandacht alleen.

Kennis van gezonde en ongezonde ontwikkeling is noodzakelijk om alle belemmerende delen van ons zelfbeeld te helen. Daarnaast is het noodzakelijk om in een veilige omgeving te ervaren wat ons zo beknelt.

Zonder oordeel ervaren wat ons zo beknelt. Zonder in de automatische verdedigingen te schieten. Mindful ervaren en kennis zijn beiden noodzakelijk.

Mindful ervaren houdt ons in het nu en in ons lichaam. Mindful aandacht geven aan wat is, helpt ons met focus aanwezig te zijn en niet in die ellenlange altijd hetzelfde verhalen van onze geest te verdwalen.

Een zachtmoedige relatie aangaan met wat er zich nu aanbiedt, in dit moment. “Wees mild”, houd ik mijn cliënten voor als schuld en schaamte hun horizon dreigen op te slokken. “Dit is niet wie je bent’, dit is een gevolg van de schade die je onderging.”

Voor het doorwerken van de belemmerende patronen in ons zelfbeeld, de beschermingen uit onze kindertijd, is ook wrijving nodig.

Een spanning tussen wat was en wat komen kan. Niets van ‘het is zo en dat is goed’. Verder kijken dan we eigenlijk zouden willen is het devies. Oncomfortabel is hoe dat voelt.

Het is broodnoodzakelijk dat dat in een veilige setting gebeurt. Juist omdat we de verdedigingsmechanismen moesten beschermen om te kunnen overleven. Want voor je het weet denk je alweer dat je leven ook nu als volwassene op het spel staat.

Daarvoor is die kennis van gezonde en ongezonde ontwikkeling zo nodig en zo helpend. Dan kun je je koppie erbij houden, dan wordt je niet overspoeld door het onaangename dat zich loswrikt.

Die veilige omgeving voor waarachtige innerlijke groei kan een therapeut je bieden.

De wrijving die noodzakelijk is om werkelijk te gaan zien wat onvolgroeid is, kan alleen maar in een veilige relatie ontstaan. Natuurlijk zijn er meer mensen in je leven die je op weg kunnen helpen doordat zij levenservaring hebben. Een therapeut is erop getraind jouw onbewuste patronen te zien en is in staat ze te verhelderen en je begrip bij te brengen voor het hoe en wat van jouw onvolgroeide patronen.

Mindfulness heeft ongelooflijke voordelen. Mindfulness is een prachtig stuk gereedschap, dat ons op elke stap van de weg van onze innerlijke groei kan ondersteunen.

Maar als we werkelijk de hele reis van onze innerlijke ontwikkeling willen maken is het noodzakelijk onze innerlijke dynamiek inclusief onze verdedigingsmechanismen te helen.

En daarvoor hebben we kennis nodig, wrijving en andere mensen.

Wat zijn jouw ervaringen? Vertel het in een reactie!