Wraak is een luie vorm van rouw

In The Interpreter, een fim geregisseerd door Sydney Pollack, is Sylvia Broom (Nicole Kidman) een tolk voor de Verenigde Naties. Ze hoort toevallig praten over een moordaanslag op de president van de Afrikaanse staat Mantobo, Edmond Zuwanie. Sylvia is geboren in Mantobo en Zuwanie was verantwoordelijk voor de dood van haar ouders toen ze in haar tienerjaren was.

Als de Secret Service Sylvia ondervraagt over wat ze precies hoorde, twijfelt men aan haar verhaal en wordt ze ervan verdacht zelf deel uit te maken van een complot om Zuwanie te vermoorden. In deze scene ondervraagt Secret Service agent Tobin Keller (Sean Penn) Sylvia:

“Hoe sta je tegenover Zuwanie? Laat ‘hij kan me niet schelen’ maar zitten.”
“Ik voel me teleurgesteld,” antwoordt Sylvia.
“Dat is een uitdrukking die geliefden gebruiken,”reageert Keller. “Hoe zit het met woede? Van alle mensen waar ik onderzoek naar heb gedaan sinds dit begon ben jij degene met de zwartste geschiedenis met Zuwanie. Het waren zijn landmijnen, die …”

“Shhh,”zegt Sylvia, terwijl ze een vinger op zijn mond legt, “We noemen de namen van de doden niet. Iedereen die iemand verliest, wil wraak nemen op iemand. Op God, als er niemand anders te vinden is. Maar in Afrika, in Mantobo, gelooft het volk de Ku dat de enige manier om rouw te beëindigen het redden van een leven is. Als iemand is vermoord, eindigt het jaar van rouw met een ritueel dat we de test van de verdrinkende man noemen. Er wordt de hele nacht feestgevierd langs de rivier. Bij zonsopgang wordt de moordenaar in een boot gezet, de rivier op en men laat hem vallen. Hij is aan handen en voeten gebonden, zodat hij niet kan zwemmen.

De familie van de dode moet dan een keuze maken. Zij kunnen hem laten verdrinken, of ze kunnen naar hem toe zwemmen en hem redden. De Ku geloven dat als de familie de moordenaar laat verdrinken ze gerechtigheid hebben, maar hun hele verdere leven in de rouw zijn. Maar als ze hem redden, als ze toegeven dat het leven niet altijd rechtvaardig is, dan kan die handeling hun verdriet wegnemen. Wraak is een luie vorm van rouw.”

(Deze scene begint in de film op 0:40:17 en eindigt op 0:42:10).

Natuurlijk hoort boosheid ook bij verlies. Heel veel mensen maken een fase mee waarin ze boos zijn om wat ze hebben verloren. Omdat het zeer doet. Omdat ze het verlies niet willen. Omdat ze missen wat er was. Omdat ze zo ontzettend veel liever hun geliefde partner of kind of moeder of vader of… bij zich hadden. Natuurlijk hoort boosheid erbij.

Maar niet voor altijd en eeuwig. Maar dat gebeurt ook. Mensen die de moordenaar van hun kind dood, onteerd en weggevaagd willen zien. Mensen waarbij hun boosheid in haat, wrok en wraak verandert, soms zelfs voor de rest van hun leven.

Een oog om oog strategie maakt iedereen blind.

Maar misschien is het wel een van de moeilijkste dingen om te accepteren: dat het leven niet altijd rechtvaardig is. Dat gebeurtenissen in ons leven ons ontzettend veel pijn kunnen doen. Wat doe jij met verlies? Hoe verhoud jij je tot verlies?

Het ritueel geeft boosheid de tijd om op te vlammen en te louteren. Niet voor niets is er sprake van ‘het jaar van rouw’. Je krijgt de tijd je pijn, boosheid en verdriet te doorleven. Je krijgt een jaar de tijd voordat je geacht wordt in staat te zijn tot een weloverwogen oordeel en beslissing.

Het ritueel is interessant doordat het de nabestaanden persoonlijk vraagt een keuze te maken. Zelf een keuze te maken, die gaat over het lot van de ander en dat van jezelf. Jij krijgt verantwoordelijkheid voor leven of dood van een ander en voor de gevolgen voor jouw toekomst. En je zult oogsten wat je zaait.

Dat is stevige kost, dat zijn fundamentele keuzes.

De enige oplossing uit een cyclus van verlies en wraak is acceptatie. Acceptatie dat het leven niet altijd rechtvaardig is. Aanvaarden dat ziekte, lijden en dood bij het leven hoort. En dat de vrijheid die jij hebt, is om te kiezen hoe je je ertoe verhoudt.

Dat gaat op voor het verlies van een naaste. Het gaat ook op voor het verlies van veiligheid, vertrouwen, zelfstandigheid en autonomie dat je als kind kan meemaken en waardoor je beschadigd raakt.

Verlies aanvaarden is de snelste weg eruit, maar de meest pijnlijke om te nemen. Want verlies doet pijn. Echt pijn.

Boos worden, onderhandelen, wegkijken, wegstoppen, en dergelijke zijn allemaal strategieën om verlies niet te voelen en te ervaren. Het zijn allemaal gemoedstoestanden die horen bij gezonde rouw, maar een probleem worden als ze blijven bestaan.

Hoe kun je dat nou weten?

Door zelfonderzoek. Door jezelf uit te vragen naar je beweegredenen. Welke gedachten heb je over je verlies? Welke oordelen? Wat vind je goed of wat je juist fout? Welk verhaal vertel je jezelf? Wat wil je ermee bereiken? Wat wil je wel?

Als je weet dat jij verantwoordelijk bent voor elke handeling en gedachte vanaf nu en dat je oogsten zult wat je ermee zaait, wat zou je anders doen?

Ik hoop dat je kiest voor acceptatie. Dat geeft jou de mogelijkheid je verlies achter je te laten. Het geeft je ook de mogelijkheid je los te maken van wat anderen jou hebben aangedaan. Daardoor kun je verantwoordelijk zijn voor waar je verantwoordelijk voor bent: jezelf en de keuzes die je maakt.

Wil je reageren?

Dat kan.
Hieronder kun je je reactie geven.